As in nature, nothing stays the same.

Conversation with Camila Rocha

border_less / Huo Rf

10 minutes read, scroll down for text in Turkish

I met Camila years ago through work, and later we became friends. With each conversation, our friendship grew richer. This time, we decided to put our dialogue into writing. We recorded a conversation about Rocha’s practice, her life between São Paulo and Istanbul, and her recent works.

Dear Camila, while preparing my questions today, I realized it’s been 10 years since we first met. Before looking back at the past decade, I want to start by asking: despite everything going on in the world, how are you doing nowadays?

Wow, time flies! All things considered, I’m doing well. I keep working in my own little microcosm, trying to make sense of life through a routine of self-care and work not to go mad. Picking up oil painting again has been a huge help; it keeps me focused on what really matters: observing nature.

We first crossed paths at HBA’s Democratic Luxury exhibition at Rampa. How do you feel about the ten years that have unfolded? Could you describe this flow? What has changed, and what has remained the same?

As in nature, nothing remains the same. Everything is oxidizing or evolving. Places, cities, life… None of it can escape that law. Perhaps the only constant is my fascination with Istanbul’s light in September. Everything else changes, has changed.

You live between Istanbul and São Paulo. How do you define those two distinct worlds within the same life?

It’s a hard balance. Perhaps there is no balance at all. It’s far, it’s expensive, it’s complicated, politically troubled. Two homes. Back and forth. Here and there. Short memories, long distances. Plumbers, cleaners, apartment problems. This material isn’t available here, that paint isn’t sold there, that medicine doesn’t exist here, my phone doesn’t work there. Did I pack that thing? Oh no, I forgot the original of that document, my camera’s there, my spatula’s here.

Once, I did a piece on a bridge for the Autostrada Biennial, and I thought a lot about bridges: their histories, their boundaries, their role in connecting separate ways over an obstacle. I try to see my life as a bridge. Balancing both sides is hard, but I keep trying, over and over again, every single time… And in the end, there’s always a pleasant surprise here or there. There’s my history; here is an expedition into the unknown. Like life itself, a mystery.

Beyond your daily practice, what differences do you notice between the cultural and artistic scenes in these two cities? Does this “in-betweenness” ever feel exhausting?

Right now, both places are in very different cultural moments. In Brazil, the need to address the centuries of complete denial and dominance of white people over Black and Indigenous people is more urgent than ever. There’s a slow but real opening of space for everyone. It started to feel like the beginning of a new era in the realm of arts and culture. Although still timid, the scene is more inclusive than ever before.

Here, I see that the cultural scene is ready to thrive but suffers from a lack of public investment. That leaves you with private support, which is a small funnel and not always reliable. Then you depend on sales to pay the bills which ends up pressuring the gallery system. It’s indeed a roller-coaster, and yes, it’s exhausting. But I felt really good about this Istanbul Biennial. It is beautifully put together, highlighting how the contemporary ‘song’ is sung in different parts of the world.

Since I’ve known you, I’ve always seen traces of your culture, your roots—and sometimes even the places you’re moving toward—reflected in your installations, paintings, plants, and colors. What drives you to create? What can you simply not remain indifferent to?

I can’t be indifferent to plants, they’re my drive. Right now I’m very much into landscapes. From time to time, I make expeditions to observe different trees. Their light, their shadow, their darkness, boldness, compositions, movements. Lately I’ve been thinking a lot about leaves. They’re the most difficult element to paint, especially in watercolor botanical illustrations. Painting them is like taming greens, blues, violets, yellows; sometimes reds, purples, browns while playing with light. It’s another adventure.

Since my last solo show Samambaia Issues, I’ve set a goal to paint 50 landscapes of different Earth surfaces alongside 50 suspended leaves. They’re being created together, at the same time. So, the studio gets dynamic, and sometimes tiring, too, or obsessive. Like a playground of experiments, attempts, and failures. In the end, I really have pleasure with what I do. There’s a turning point in the process of creating that brings joy. From that moment on, nothing can stop you. Do you feel that too?

I definitely feel the same way. No matter how heavy the concept I’m working on is, I feel lighter as I create. The possibility of reaching someone through my work makes me feel good.- I’d like to especially talk about Sefatoryum. After that, your canvases began transforming into plant forms, and then came landscapes unfolding across surfaces. In many ways, these series and images seem to open space for one another. What keeps you constantly moving one step further?

Sefatoryum was already full of suspended plants. I’ve been doing that since 2011, when I restarted working after a 4-year break to care for HBA’s estate. Before that, most of the works were videos, digital pieces, A4 prints of plants or drawings, postcards, or objects on plants, which were linked to the idea of reproduction as a means of digital communication back in the late ’90s. Sending e-mails with a seed attached (a file) was a way of disseminating New Species of Plants. My current works still include new species of plants, but now the focus is on leaves and the landscapes they come from. It’s all about continuing to observe the histories and resilience of plants.

Collaboration is also an important part of your practice. How do you situate working or thinking together at the core of what you do?

It’s complex. It doesn’t always work out but when it does, it’s wonderful. I love collaborating with people from fields somewhat connected to botany, but sometimes I also like to create sound pieces since my background is in music. My most inspiring conversations are with botanists or field guides who have deep intimacy with plants and animals. Those are the most mind-blowing exchanges for me within the context of collaboration.

Your most recent exhibition was deeply layered, bringing together paintings and installations. Do you feel it accurately reflects the stage you’ve reached in your practice?

Six months before the show was installed, I made a watercolor of what the exhibition would look like. The outcome was exactly the same as how Samambaia Issues turned out to be six months later. I think that should answer your question.

What are you working on these days? What does your schedule look like?

Landscapes and leaves. Old ways of representation, and new ways too. I work almost every day. I’d be working most afternoons, sometimes evenings, mornings, or even in the middle of the night. I work a lot, especially in Istanbul. 

And finally, you have such a lasting bond with HBA. If you were to send a letter from today, what would you write?

Thank you, and I love you.

Doğada olduğu gibi, hiçbir şey aynı kalmıyor.

Camila Rocha ile sohbet

border_less / Huo Rf 

12 dakika okuma süresinde 

Camila ile yıllar önce bir iş vesilesiyle tanıştık, ardından arkadaş olduk. Her sohbetimizle arkadaşlığımız daha da zenginleşti. Bu kez sohbetimizi yazıya dökmeye karar verdik. Rocha’nın pratiğine, São Paulo ile İstanbul arasındaki yaşamına ve son dönem işlerine dair bir kayıt tuttuk.

Sevgili Camila, bugün sorularımı hazırlarken, tanışmamızın üzerinden 10 yıl geçtiğini fark ettim. Bu on yılı sormadan önce, tüm dünyada olup bitenlere rağmen nasılsın diye sormak isterim.

Zaman nasıl da geçiyor! Her şeyi göz önünde bulundurursak, ben iyiyim. Kendi küçük dünyamda çalışmaya devam ediyorum, delirmemek için öz bakım ve çalışma rutinimle hayata bir anlam vermeye çalışıyorum. Yağlı boya resim yapmaya tekrar başlamam bu konuda çok yardımcı oldu; gerçekten önemli olan şeye, doğayı gözlemlemeye odaklanmamı sağladı.

HBA’nın Rampa’daki Demokratik Lüks sergisi vesilesiyle yollarımız kesişmişti. Sence bu on yıl nasıl geçti? Bir akış içinde tanımlamak ister misin; neler değişti, neler aynı kaldı?

Doğada olduğu gibi, hiçbir şey aynı kalmıyor. Her şey oksitleniyor ya da evrim geçiriyor. Yerler, şehirler, hayat... Bu kural her şey için geçerli, istisnası yok. Belki de sabit olan tek şey, Eylül ayında İstanbul'un ışığına duyduğum hayranlık. Diğer her şey değişir, değişti de.

Hem İstanbul’da hem São Paulo’da yaşıyorsun. Bu iki ayrı dünyayı, aynı hayatın içinde nasıl tanımlıyorsun?

Bu zor bir denge. Belki de hiçbir dengesi yok. Uzak, pahalı, karmaşık ve siyaseten sıkıntılı. İki ev arasında bir ileri bir geri. Burada ve orada. Kısa soluklu hatıralar, uzak mesafeler. Tesisatçılar, temizlikçiler, apartman sorunları. Bu malzeme burada yok, o boya orada satılmıyor, şu ilaç burada yok, telefonum orada çalışmıyor. Şunu valizime koydum mu? Hayır, o belgenin aslını unuttum, kameram orada kalmış, spatulam burada derken…

Zamanında Autostrada Bienali için bir köprü hakkında bir iş ürettim ve köprülere dair çok düşündüm: tarihlerini, sınırlarını; engelleri aşarak ayrı yolları birbirine bağlamadaki rollerini. Hayatımı bir köprü olarak görmeye çalışıyorum. Her iki tarafı da dengelemek zor, ama her seferinde tekrar denemeye devam ediyorum... Nihayetinde, burada ya da orada her daim hoş bir sürprizle karşılıyorum. Geçmişim oradaysa, burada da bilinmeyene doğru bir keşfe çıkıyorum. Hayatın kendisi gibi, gizem dolu.

Yaşamsal pratiklerin yanı sıra, bu iki şehrin kültür-sanat ortamları arasında nasıl farklılıklar gözlemliyorsun? Bu arada kalmışlık yorucu mu?

Şu anda her iki yer de çok farklı kültürel dönemeçlerden geçiyor. Brezilya'da beyazların, siyahlar ve yerli halklar üzerinde yüzyıllardır sürdürdüğü topyekûn inkâr ve egemenlik sorununa eğilme ihtiyacı her zamankinden daha çok aciliyet taşıyor. Yavaş da olsa, herkes için alan açılmaya başladı. Sanat ve kültür alanında yeni bir dönemin başladığı hissediliyor. Süreç henüz ürkek bir çizgide ilerlese de, kültür-sanat camiası her zamankinden daha kapsayıcı.

Burada ise kültür-sanat camiası yükselişe geçmeye hazır, ancak kamu yatırımlarının eksikliğinden muzdarip olduğunu görüyorum. Bu durum ortamı özel desteğe muhtaç bırakıyor, ki bu da küçük bir kaynak havuzu ve her zaman güvenilir değil. Sonuçta faturaları ödemek için satışlara bağımlı hale geliyorsunuz ve bu da galeri sistemi üzerinde baskı yaratıyor. Çok inişli çıkışlı bir süreç, tabii ki de çok yorucu. Yine de bu seneki İstanbul Bienali beni gerçekten iyi hissettirdi. Güzel bir şekilde düzenlenmiş ve günümüzün “şarkısının” dünyanın farklı yerlerinde nasıl söylendiğini vurguluyor.

Seni tanıdığımdan beri yerleştirmelerinde, resimlerinde, bitkilerinde, renklerinde, kültürünü, hayatını, köklerini ve bazen de gittiğin yönü görebiliyorum. Seni üretmeye iten şey nedir? Nelere kayıtsız kalamıyorsun?

Bitkilere kayıtsız kalamıyorum, onlar benim itici gücüm. Bu aralar manzaralara çok ilgi duyuyorum. Zaman zaman farklı ağaçları gözlemlemek için keşif gezilerine çıkıyorum. Işığı, gölgeyi, tonları, vurguları, kompozisyonları, hareketleri gözlemliyorum. Son zamanlarda yapraklar hakkında çok düşünüyorum. Yapraklar, özellikle suluboya botanik illüstrasyonlarında resmetmesi en zor unsurdur. Yaprakları resmetmek ışıkla oynarken yeşilleri, mavileri, sarıları, bazen de kırmızıları, morları, kahverengileri ehlileştirmek gibi. Bambaşka bir macera.

Son kişisel sergim Eğrelti Otu Meseleleri’nden bu yana, 50 farklı dünya yüzeyini  ve 50 asılı yaprağı resmetmeyi hedefledim. Bunlar aynı anda, birlikte üretiliyor. Bu yüzden atölyede geçirdiğim vakit çok hareketli, bazen yorucu, hatta takıntılı bir hale geliyor. Deneylerin, girişimlerin ve başarısızlıkların olduğu bir oyun alanı gibi. Nihayetinde, yaptığım işten gerçekten çok keyif alıyorum. Yaratma sürecinde mutluluk getiren bir dönüm noktası var. O noktayı geçince hiçbir şey seni durduramıyor. Sen de böyle hissediyor musun?

Bende de kesinlikle aynı his var. Üzerinde çalıştığım kavram ne kadar ağır olursa olsun, ürettikçe hafifliyorum. İşim aracılığıyla birine temas edebilme ihtimali bana iyi geliyor. - Özellikle Sefatoryum’dan başlamak istiyorum. Sefatoryum ile tuvallerin bitki formuna dönüştü, sonra yüzeyler üzerinde manzaralarını izledik. Aslında tüm bu seriler ve görseller birbirine alan açıyor. Seni sürekli bir adım öteye taşıyan şey nedir?

Sefatoryum zaten asılı bitkilerle doluydu. Bunu 2011'den, yani HBA'nın mirasını korumak için verdiğim 4 yıllık bir aradan sonra tekrar çalışmaya başladığımdan beri yapıyorum. Öncesinde, çalışmalarımın çoğu videolar, dijital işler, bitkilerin veya çizimlerin A4 boyutunda baskıları, kartpostallar veya bitkilerden esinlenmiş nesnelerdi. Bunlar 90'ların sonlarında dijital iletişim aracı olarak çoğaltma fikriyle bağlantılıydı. Tohumları e-posta aracılığıyla (ekte dosya olarak) göndermek, Yeni Bitki Türleri yaymanın bir yoluydu. Şu anki çalışmalarımda hala yeni bitki türleri var, ancak şimdi yapraklar ve bunların geldiği manzaralara odaklanıyorum. Her şey bitkilerin tarihini ve dayanıklılığını gözlemlemeye devam etmekle ilgili.

Ayrıca işbirliği de üretiminin önemli bir parçası. Birlikte üretmeyi ya da düşünmeyi pratiğinin merkezinde nasıl konumlandırıyorsun?

Bu karmaşık bir konu. Her zaman olmuyor ama işlediğinde harika oluyor. Botanikle ilgili alanlarda çalışan insanlarla işbirliği yapmayı seviyorum, bazen de geçmişte müzikle haşır neşir olduğum için ses işleri üretmeyi seviyorum. Bana en çok ilham veren sohbetler, bitki ve hayvanlarla derin bir bağı olan botanikçilerle veya saha rehberleriyle oluyor. Bu sohbetler, işbirliği bağlamında benim için akıllara durgunluk veren paylaşımlara dönüşüyor.

Son sergin çok katmanlıydı; resimler ve yerleştirmeler bir aradaydı. Sence geldiğin noktayı iyi temsil eden bir sergi miydi?

Sergi kurulmadan altı ay önce, serginin nasıl görüneceğini gösteren bir suluboya resim yaptım. Sonuç, altı ay sonra Eğrelti Otu Meseleleri’nin ortaya çıktığı haliyle tamamen aynıydı. Sanırım sorunu cevaplamış oldum.

Bugünlerde neler yapıyorsun, programın nasıl?

Manzaralar ve yapraklarla uğraşıyorum. Eski temsil biçimleriyle ve yeni biçimlerle. Neredeyse her gün çalışıyorum. Çoğu öğleden sonraları, bazen akşamları, sabahları, hatta gece yarısı bile çalışıyorum. Çok çalışıyorum, özellikle İstanbul'dayken. 

Ve son olarak, HBA ile kopmayan bir bağın var. Bugünden bir mektup gönderecek olsan, neler yazardın?

Teşekkürler ve seni seviyorum.

* Çeviri: Deniz İnal